JÓZEF ROMAN CHOCISZEWSKI
(1837 - 1914) 
„ … Chcę do Braci przemówić, uczciwie, po bratersku. Różne myśli goreją w moim łonie – potrzebują one koniecznie wylewu - może będę tak szczęśliwy, że zwrócę uwagę mym ziomkom, na coś ważnego, na tak wiele u nas zaniedbanych rzeczy.
Chciałbym nieraz wspomnieć i zwrócić uwagę na piękne nasze utwory w piśmiennictwie, coś rzeknąć o dziejach, tak niestety u nas mało znanych i rozumianych, chciałbym wspomnieć i o wadach naszych, by je ohydzić, o cnotach, by się rozmnożyły – a potem szczególnie chciałbym, gdybyć to było w mojej mocy, zwrócić uwagę na lud nasz wieśniaczy i Słowiańszczyznę…”
„ Nadwiślanin” ( 1859 )
ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
CHOCISZEWSKI, JÓZEF - ur. 28 II 1837 we wsi Chełst, w ówczesnym powiecie czarnkowskim, jako syn Jakuba, nauczyciela ludowego i Marii z Dymków. W latach 1849-58 uczęszczał do gimnazjum w Trzemesznie, potem pracował w redakcji "Dziennika Poznańskiego", a w latach 1861-62 redagował "Gwiazdkę Cieszyńską".
Zmuszony przez władze austriackie do opuszczenia Cieszyna, zamieszkał w Pielgrzymowicach u K. Miarki. Następnie objął redakcję "Nadwiślanina" i "Przyjaciela Ludu" w Chełmnie. Za zamieszczenie w "Przyjacielu Ludu" artykułu o J. Kilińskim został w 1863 skazany na 2 lata więzienia fortecznego, karę odsiadywał w Wisłoujściu, koło Gdańska. Po opuszczeniu więzienia wrócił do Chełmna, gdzie wszedł ponownie w skład redakcji "Nadwiślanina" i "Przyjaciela Ludu" oraz założył własną księgarnię. W 1867 ożenił się z Alodią Gółkowską, córką wydawcy "Nadwiślanina". Pełnił obowiązki sekretarza Towarzystwa Włościańskiego w Piasecznie k. Pelplina, a także wydawał czasopisma: "Przyjaciel Dzieci" (1866-67) i "Piast" (1867-69).
W 1869 osiadł w Poznaniu - prowadził tutaj księgarnię oraz wydawał i redagował szereg czasopism: "Przyjaciel Dzieci i Młodzieży" (1869-73), "Dzwon Wielkopolski" (1878), "Lech" (1878-79), "Przegląd Słowiański" (1881-82), "Wielkopolanin" (1885), "Gawędziarz Poznański" (1886), "Staszyc" (1889), "Pobudka do Szerzenia Wstrzemięźliwości" (1891). Były to efemerydy, gdyż powtarzające się procesy prasowe i bezustanne kary paraliżowały działalność wydawniczą. W 25-letnim okresie poznańskim Chociszewski napisał wiele powiastek, gawęd i humoresek dla ludu i młodzieży, opracował kilka elementarzy i podręczników w tym popularne swego czasu podręczniki historii (Dzieje narodu polskiego... - 1869), literatury (Piśmiennictwo polskie... - 1874) i geografii (Malowniczy opis Polski... - 1891), wydał liczne zbiorki wierszy i piosenek, podań ludowych i przepowiedni itp. Dzieła jego podlegały częstym konfiskatom, autora karano wielokrotnie grzywną lub aresztem - w sumie 6 lat spędził za murami więzień.
W 1893 objął redakcję "Dziennika Kujawskiego" w Inowrocławiu, a w 1895 "Gazety Gnieźnieńskiej" (późniejszego "Lecha"). W Gnieźnie spędził ostatni okres swego życia. Napisał wtedy kilkanaście sztuk i obrazków scenicznych dla potrzeb teatru amatorskiego; wydawał gry towarzyskie i pocztówki o patriotycznej treści. W 1908 otrzymał dożywotnie stypendium literackie im. K. Szajnochy. Zmarł 11 X1 1914 w Gnieźnie. Pochowany jest na cmentarzu św. Krzyża w Gnieźnie.
Tekst: Wielkopolski Słownik Biograficzny, PWN, 1981, Edward Pieścikowski
Dom, w którym urodził się Józef Chociszewski (pierwsza szkoła w Chełście) 1932
Miejsce spoczynku Chociszewskiego na cmentarzu św. Krzyża w Gnieźnie.
Pisarz i bojownik o Oświatę Narodową. Redaktor licznych czasopism. Napisał około 150 książek, których łączny nakład osiągnął 3 miliony egzemplarzy. Był człowiekiem niezmiernie pracowitym. Nazwano go ,, Najpracowitszym Wielkopolaninem”.
